Gminy mają ogromne problemy z dowozem dzieci do szkół

• Błędy formalne, proceduralne czy... przegapienie nowelizacji przepisów. Gminy wciąż popełniają błędy w ustalaniu stawek zwrotu za dowożenie niepełnosprawnych dzieci do szkół.
• W 2022 r. doszło do nowelizacji przepisów w tym zakresie. Wcześniej gminy ustalały średnie ceny paliwa na swoim terenie, obecnie muszą podejmować uchwały o tzw. kilometrówce.
• Same regulacje miały być bardziej przejrzyste. Niestety nadzory prawne wojewodów wytknęły gminom mnóstwo błędów. 

Gminy i powiaty są zobligowane do zapewnienia niepełnosprawnym uczniom bezpłatnego dowozu do szkół. Jeżeli jednak to rodzice decydują się ich dowozić, te same organy samorządowe muszą zapewnić zwrot kosztów takich podróży. Aby to zrobić, trzeba jednak uchwalić odpowiednie przepisy lokalne.

Tymczasem w 2022 r. doszło do drugiej w tej kadencji parlamentu nowelizacji przepisów, dotyczącej obliczania wysokości zwrotu kosztów dowozu dzieci. Najważniejsza - z punktu widzenia samorządów - zmiana, polega na tym, że gminy już nie muszą "uchwalać" średnich cen paliw na swoim terenie, z czym miały problemy.

Czytaj więcej

Dowóz dzieci niepełnosprawnych do szkół. Senat proponuje zmianę systemu

Zamiast tego, w przepisach lokalnych muszą znaleźć się konkretne stawki kilometrowe - na wzór przepisów dotyczących wykorzystania samochodu prywatnego do celów służbowych.

Radni... przegapili nowelizację ustawy Prawo oświatowe

Znowelizowany przepis, o którym tu mowa, to art. 39a ustawy Prawo oświatowe. Do jego nowelizacji doszło dokładnie 15 września 2022 r. To właśnie ten przepis precyzuje, że wysokość stawki zwrotu za 1 km przebiegu pojazdu określa rada gminy, ale musi przy tym wziąć pod uwagę przepisy o transporcie drogowym (gdzie określone są stawki kilometrowe w przypadku używania samochodów do celów służbowych).

Jak się jednak okazało, niektóre gminy dosłownie... przegapiły nowelizację przepisów i wciąż - już po terminie nowelizacji - ustalały na swoim terenie średnie ceny paliw. Tak się stało m.in. w przypadku gminy Zawady (woj. podlaskie). Uchwała została oczywiście uchylona, a w samym rozstrzygnięciu nadzorczym wojewoda zwrócił uwagę, że została ona podjęta 28 października, czyli ponad miesiąc po nowelizacji przepisów, które powinny być podstawą jej uchwalenia.

"Należy więc przyjąć, że brak było podstawy prawnej do ustalenia przez radę gminy Zawady średniej ceny jednostki paliwa na podstawie obecnie obowiązujących przepisów ustawy prawo oświatowe, co uzasadnia wyeliminowanie omawianego aktu z obrotu prawnego" - czytamy w stanowisku wojewody.

Podobny błąd przydarzył się także radnym gminy Dubicze Cerkiewne.

Przepisy lokalne przestały obowiązywać z automatu

W kilkunastu rozstrzygnięciach nadzorczych, które znaleźliśmy w Dziennikach Urzędowych Województw, powtarza się bardzo podobny błąd proceduralny rad miast i gmin. Chodzi o zapis unieważniający poprzednie przepisy w zakresie ustalenia zasad zwrotu kosztów dojazdu do szkół dzieci niepełnosprawnych.

Jak zwracali uwagę wojewodowie, akt prawa miejscowego przestaje obowiązywać, gdy zostanie uchylony, zastąpiony nowym aktem czy też upłynie czas jego obowiązywania wskazany w samym akcie lub ustawie, na podstawie której został wydany.

Czytaj więcej

Rodzice otrzymają więcej pieniędzy za dowożenie niepełnosprawnych dzieci do szkoły

Wspominana nowelizacja ustawy Prawo oświatowe nie zawiera jednak żadnych przepisów przejściowych, które utrzymywałyby w mocy uchwały podjęte na podstawie poprzedniej wersji przepisu (czyli tej, dotyczącej średniej ceny paliw w gminie).

W rozstrzygnięciach nadzorczych czytamy m.in., że oznacza to utratę przez gminy uprawnienia prawotwórczego w tym zakresie. Zatem gminy nie mogą poprzednich uchwał zmienić ani uchylić, ponieważ niejako "z automatu" przestały one istnieć w porządku prawnym.

W ten sposób wojewodowie unieważnili przepisy lokalne m.in. w Bytomiu, Istebnej, Bestwinie (woj. śląskie) czy też w Gorlicach (woj. małopolskie).

Należy przestrzegać zasad uchwalania prawa miejscowego

Wojewodowie musieli także zwracać uwagę radom gmin, że podejmowane przez nich uchwały są aktami prawa miejscowego. W skrócie oznacza to tyle, że musi zostać spełniona procedura ich ogłoszenia, a samo wejście w życie następuje w odpowiednim czasie po ogłoszeniu (w przypadku uchwał rad gmin jest to 14 dni od publikacji w Dzienniku Urzędowym Województwa).

Jak czytamy w rozstrzygnięciach nadzorczych, Konstytucja wyklucza możliwość wejścia w życie aktu prawnego o charakterze normatywnym - powszechnie obowiązującym - bez ogłoszenia w ustawowo przewidzianym trybie.

Czytaj więcej

Będą zmiany w dowozie niepełnosprawnych dzieci do szkół. Sejmowa komisja za

- Celem wprowadzenia tej regulacji była realizacja zasady, iż w demokratycznym państwie prawnym prawo jest jawne, a więc dostępne każdemu zainteresowanemu, co może mieć miejsce tylko wówczas, gdy zostanie ono należycie ogłoszone - czytamy w rozstrzygnięciach nadzorczych.

W omawianym przypadku rady gmin popełniały błąd poprzez to, że same wskazywały datę wejścia w życie stawek zwrotu kosztów dowozu dzieci niepełnosprawnych do szkół. W niektórych uchwałach był to 1 stycznia 2023 r., w innych 1 grudnia 2022 r. etc. Dla wojewodów nie miało to jednak znaczenia. Prawo miejscowe wchodzi w życie 14 dni po publikacji w dzienniku urzędowym - i nie wcześniej ani nie później.

Z wymienionych powodów uchylone zostały uchwały m.in. rad gmin Krasnystaw, Biała Podlaska (woj. lubelskie) czy gminy Sulików (woj. dolnośląskie).

Ile mogą wynieść stawki za dowóz dziecka do szkoły?

Przypomnijmy, że po nowelizacji Prawa oświatowego z września 2022 r. stawkę za 1 km przebiegu pojazdu w przypadku dowożenia niepełnosprawnych dzieci do szkół, określa rada gminy. Stawka ta jednak nie może być niższa niż określona w przepisach ustawy o transporcie zbiorowym. Art. 34a ust. 2 tej ustawy mówi, że stawki na dany rok określa odpowiednim rozporządzeniem Minister Infrastruktury (są to przepisy dotyczące zwrotu kosztów używania samochodu prywatnego do celów służbowych).

Koszty używania pojazdów do celów służbowych pokrywa pracodawca według stawek za 1 kilometr przebiegu pojazdu, które nie mogą być wyższe niż:

1) dla samochodu osobowego:

a) o pojemności skokowej silnika do 900 cm sześć. – 0,89 zł,

b) o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm sześć.– 1,15 zł,

2) dla motocykla – 0,69 zł,

3) dla motoroweru – 0,42 zł

Aby jednak ostatecznie obliczyć, ile danemu rodzicowi należy się zwrotu za dowóz niepełnosprawnego dziecka do szkoły, należy zastosować poniższy wzór:

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.