Geotermia może dać plus. Stargard pokazuje, jak to się robi

Czytaj też: Geotermia w Polsce. Są zasoby, potrzeba udogodnień

Jeśli chodzi o brak możliwości przyłączenia instalacji geotermalnych do sieci ciepłowniczych przy
niechęci operatorów sieci, to jak każde źródło OZE, instalacje geotermalne wymagają dla swego rozwoju wsparcia państwa albo na etapie budowie instalacji, albo w okresie eksploatacji, tj. przy generacji energii. Niestety w Polsce cały czas brak jest systemowego wsparcia dla produkcji energii cieplnej, tak jak ma to miejsce w przypadku energii elektrycznej. Jest to o tyle niezrozumiałe, że często w instalacjach geotermalnych wymagany efekt ekologiczny w postaci redukcji CO2 i innych zanieczyszczeń można osiągnąć przy niższych dopłatach ze strony państwa do 1 MWh w porównaniu do innych źródeł OZE produkujących energię elektryczną.

W tym kontekście należy bardzo docenić program Geotermia Plus uruchomiony przez NFOŚiGW. Zakłada on dotacyjne współfinansowanie inwestycji geotermalnych na poziomie 50 proc., co umożliwi produkcję ciepła w takich instalacjach w cenach porównywalnych lub nawet niższych od cen ciepła z węgla, co jest kluczowe dla poparcia ich budowy ze strony samorządów.

Analizując rozwój geotermii, nie można pominąć kwestii nakładów inwestycyjnych.

- Zgadza się. Jak powszechnie wiadomo, instalacje takie funkcjonują przy bardzo niskich kosztach operacyjnych, jednakże początkowe nakłady są bardzo duże. Przykładowo koszt wybudowania instalacji 10 MW to ok. 45-50 mln zł, więc są to nakłady, które nawet przy 50 proc. wsparciu często przekraczają możliwości finansowe mniejszych samorządów. Rozwiązaniem tego problemu mogłoby być stworzenie funduszu, który na zasadach rynkowych partycypowałby w tego typu inwestycjach, nie obciążając budżetów gmin. Funkcję taką mógłby alternatywnie pełnić także NFOŚiGW lub np. fundusze z grupy PFR.

Pomijając powyższe kwestie, absolutnie niezbędne jest również utrzymanie programu 100 proc. dofinansowania dla gmin na wykonanie pierwszych otworów badawczych. Ze względu na niepewność co do warunków geologicznych żadna instytucja finansowa, samorząd bądź inwestor prywatny nie są gotowi wziąć na siebie ryzyka związanego z wykonaniem pierwszego otworu poszukiwawczego. Z tego powodu wiele krajów bierze to ryzyko na siebie: w formie bezpośredniego dofinansowania, pokrycia kosztów ubezpieczenia wyników prac lub innych form gwarancji. W Polsce ok. 3 lata temu uruchomiony został program dofinansowania otworów badawczych i bardzo zwiększył zainteresowanie geotermią ze strony gmin (złożonych zostało blisko 40 wniosków).

Arkadiusz Biedulski (w środku) liczy, że planowana przez na 2020 r. pilotażowa instalacja będzie przełomowa dla małych kotłowni (fot. sochaczew.pl)

Niestety procedury akceptacji i wyboru projektów do realizacji są bardzo długotrwałe i dotychczas w ramach programu odwiercono tylko 6 otworów. Z całą odpowiedzialnością można stwierdzić, że usprawnienie jego funkcjonowania przyczyni się do dużo szybszego rozwoju geotermii w Polsce.

Na ile to realne?

- Geotermia niewątpliwie jest bardzo efektywnym źródłem produkcji ciepła i realnym sposobem na uzyskanie niezależności energetycznej dla samorządów, które posiadają odpowiednie zasoby geotermalne i wystarczająco duże sieci ciepłownicze zapewniające odbiór energii. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że powyższa kombinacja spełniona jest tylko w części z gmin, dlatego też geotermia głęboka nie wszędzie może mieć zastosowanie. W innych przypadkach należy rozważyć geotermię płytką korzystającą z zasobów trzeciorzędowych dostarczających medium o temperaturze 10-12 st. C.

W oparciu o taką temperaturę nowoczesne pompy ciepła są w stanie zapewnić czynnik grzewczy o temp. 55-60 st. C, czyli wystarczający dla sieci niskotemperaturowych. Co istotne, możliwa jest eksploatacja takich zasobów nie poprzez sondy wgłębne (o głębokości do 100 m), które są mało wydajne pod względem pozyskiwania ciepła, lecz przez głębsze dublety geotermalne (o gł. 200-400 m). Koszt takich dwóch otworów to zaledwie ok. 500-600 tys. zł, a moc dostępna to min. 1-1,5 MW.

Czytaj też: Nie bójmy się geotermii. To najlepsze źródło energii odnawialnej

Jak dotychczas nikt nie zastosował połączenia tych technologii, dlatego w 2020 r. zrealizujemy pilotażową instalację, a jej sukces dałby szansę praktycznie wszystkim małym kotłowniom w kraju na przejście od spalania węgla do ekologicznych instalacji geotermalnych w bardzo krótkim czasie (czas realizacji takiego projektu to maks. 12 m-cy z uwzględnieniem kwestii środowiskowych - przyp. red.). Koszt produkcji ciepła w takich instalacjach byłby nieco wyższy niż w tradycyjnej geotermii głębokiej, jednakże byłoby to wciąż konkurencyjne rozwiązanie, biorąc pod uwagę aktualne warunki rynkowe. Jednocześnie jest ono bardzo elastyczne i łatwo skalowalne – możliwa jest budowa instalacji w pełnym zakresie od 1 do kilkunastu MW, w zależności od potrzeb.

A czy geotermia w ogóle się opłaca?

- Przede wszystkim należy pamiętać, że produkcja ciepła podlega taryfowaniu URE, więc operator źródła wytwórczego co do zasady w taryfie uzyskuje pokrycie kosztów eksploatacyjnych oraz minimalny zwrot na kapitale. Podstawową kwestią jest natomiast, czy geotermia jest w stanie dostarczyć ciepło po cenie akceptowalnej przez odbiorców końcowych, co pozwala na likwidację dotychczasowych źródeł węglowych. Odpowiedź na to pytanie jest jednoznaczna - bezsprzecznie tak, przy założeniu wsparcia ze strony państwa na poziomie, jaki otrzymują inne źródła OZE. Co istotne, geotermia opłaca się również z punktu widzenia budżetu państwa, gdyż osiągane rezultaty ekologiczne są często większe w przeliczeniu na udzieloną wysokość wsparcia.

Co pańskim zdaniem przyniesie dla geotermii w Polsce 2020 r.? Na co liczy branża, czego oczekuje?

- W 2020 r. i kolejnych latach liczymy przede wszystkim na usprawnienie funkcjonowania programu Geotermia Plus i utrzymania oraz zdynamizowania programu wsparcia pierwszych odwiertów badawczych. Jeśli dodatkowo zakończylibyśmy z sukcesem pilotaż instalacji opartej o płytką geotermię, większość polskich systemów ciepłowniczych miałaby realną szansę, aby w ciągu kilku najbliższych lat dokonać pełnej transformacji do źródeł opartych o zasoby geotermalne.