Gospodarka odpadami. Jaki jest rzeczywisty poziom recyklingu w polskich gminach

Efekt jest taki, że np. w gminach turystycznych poziom recyklingu osiąga w sezonie ponad sto procent – w Krynicy Morskiej było to w swoim czasie nawet 250 procent.

Jak podkreślają eksperci, dokąd więc poziomy odzysku będą liczone tak jak dziś, będziemy mieli takie przypadki.

Mark Goleń zgadza się jednak, że ten PR-owy sukces może okazać się wystarczający nawet z punktu widzenia Brukseli: spytany o kolejne progi – w tym wyśrubowane 50 proc. odzysku w 2020 roku – dr Goleń mówi: - Z realizacją tych wymagań może być gorzej, ale przy takim podejściu, o jakim mówimy, można sobie wyobrazić, że na papierze osiągniemy i te założenia. To może być kuriozalne, ale jak nikt tego nie będzie tak naprawdę sprawdzał – a wygląda to dziś tak, że nikomu za bardzo na tym nie zależy, to wszystko możliwe.

Marek Goleń przypuszcza, że w UE może zadziałać to tak ja w Polsce: - Nie siedzę w Brukseli i nie znam wszystkich uwarunkowań, ale widać, że tak naprawdę środowiskowa polityka nie jest dla Unii aż tak ważna. Wymowne jest w jakiś sposób to, że komisarz od spraw  środowiska pochodzi z Malty - kraju niewiele większego od naszego Szczecina i pod pewnymi względami barbarzyńskiego, jeśli chodzi o ochronę przyrody.

Tomasz Wojciechowski podkreśla jednak, że Unia Europejska w obszarze ochrony środowiska jest dość ambitna i choć na razie może nam się udawać tworzyć odbiegające od rzeczywistości raporty, to za chwilę i tak natrafimy na przeszkody:

- W Niemczech już przygotowywane jest prawo, w myśl którego pewnych produktów nie można będzie wprowadzać na rynek. Co to dla nas znaczy? A choćby to, że nie będzie można wysłać przesyłki w kopercie wielomateriałowej, czyli np. bąbelkowej. Mają być za to mandaty. To niby drobiazg, ale jak będzie ich więcej, to staną się realnym problemem - zauważa.

Recykling a GOZ

Nie da się dzisiaj rozmawiać o gospodarce odpadami bez nawiązywania do gospodarki obiegu zamkniętego. Czy spełniając wymogi dotyczące odzysku tylko formalnie, nie wydłużymy sobie drogi do gospodarki obiegowej?

- Nie chcę się odnosić do tych danych, bo nie mam przed sobą raportów z gmin, a bez tego trudno o wiarygodną ocenę tego, co zaprezentowało Ministerstwo Środowiska – mówi prof. Barbara Kozłowska, prezes Klastra Gospodarki Odpadowej i Recyklingu, ale dodaje: - Trzeba jednak pamiętać, że już za chwilę gospodarka o obiegu zamkniętym będzie tworzyć przed nami zupełnie nowe wyzwania, nie tylko dotyczące recyklingu i raportowania, ale także nowych wskaźników, choćby takich jak powtórne użycie produktów (a dzisiaj nikt jeszcze tego nie raportuje).

Profesor Kozłowska podkreśla, że trzeba być jednak dzisiaj wśród najlepszych w spełnianiu wymagań Komisji Europejskiej, by za chwilę nadążyć za tym, co narzuci nam gospodarka obiegowa.

- A u nas pokutuje taki pogląd, że GOZ to głównie odpady, a przecież to dużo, dużo więcej, przede wszystkim zupełnie nowe podejście do całej gospodarki – mówi.   

Tomasz Wojciechowski dodaje, że patrząc tylko na mały wycinek problemu, daleko nie zajedziemy:

 - Metoda zamiatania pod dywan też bywa skuteczna tylko do czasu. Na razie ta gospodarka odpadami nam się jako tako trzyma, bo koszty są do zaakceptowania, podwyżki są, ale jeszcze znośne, mieszkańcy za wiele robić nie muszą, producentom nikt śruby nie dokręca - mówi.

Spytany o filozofię GOZ, Tomasz Wojciechowski komentuje, że dzisiaj w gospodarce odpadami całą winę zrzuca się na mieszkańców, mówiąc o ich niesubordynacji i niezorganizowaniu, podkreślając, że nie wiedzą, gdzie wrzucać odpady: - Oczywiście, taki problem też jest, ale ktoś przecież produkuje te opakowania, które nie wiadomo gdzie wrzucić, ktoś – przechodząc na bardziej ogólny poziom – nakręca konsumpcję, namawia do kupowania. Generalnie na dole mówi się ludziom – „nie wytwarzajcie śmieci, ale kupujcie dużo”. To oczywiście nielogiczne i trudno się dziwić, że do ludzi nie trafia – tłumaczy.

Ekspert z IGOZ proponuje więc spojrzeć na problem znacznie szerzej:

- Tak naprawdę z punktu widzenia problemów globalnych, jakie nas dotyczą, tak jak całego świata, takie zachowanie, jakie prezentuje resort środowiska, publikując takie komunikaty, to dziecinada - podkreśla nasz rozmówca.

Jak dodaje, ciągle nie możemy zrozumieć, że rozwój gospodarczy a wzrost gospodarczy to są jednak dwie różne rzeczy.

- My się ciągle cieszymy, że produkcja rośnie, konsumpcja wzrasta, w górę idzie PKB, ale mało kto pyta jakim kosztem?

Dlatego, zaznacza Wojciechowski, realnym problem powinno być dzisiaj to, jakich produktów unikać, jak ograniczać konsumpcję, a nie wyliczanie, ile odpadów poszło do recyklingu.

- To jest już pewnego rodzaju zaszłość intelektualna. Pod koniec 2018 roku, przynajmniej Ministerstwo Środowiska powinno mieć świadomość, że w gospodarce obiegowej recykling powinien maleć, bo musimy mniej produkować i ograniczać konsumpcję, więc i tych materiałów do recyklingu musi być mniej. Recyklować powinno się już tylko to, czego się nie udało zawrócić, wykorzystać ponownie itd.