Jak oblicza się ceny wody i czy muszą być tak wysokie?

W mniejszych miejscowościach, gdzie występuje większe rozproszenie zabudowy, a co za tym idzie - mniejsza gęstość zaludnienia, jednostkowe koszty dostarczania wody czy odprowadzania ścieków są wyższe niż w miejscowościach dużych. Podobnie jest w przypadku znaczących różnic w poziomie terenu, kiedy to liczba przepompowni ścieków czy też urządzeń regulujących ciśnienie wody musi być wielokrotnie większa niż w przypadku płaskich terenów nizinnych.

Co jeszcze jest istotne przy wyliczaniu ceny wody?

- Ważna okazuje się także wielkość zasobów wodnych. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, które nie posiada wystarczających zasobów wody do skutecznego świadczenia usług, zmuszone jest do jej zakupu od innego przedsiębiorstwa.

Najczęściej jest tak, iż taka woda sprzedawana jest po wyższej cenie, niż gdyby służyła do zaspokojenia potrzeb zbiorowego zaopatrzenia w wodę mieszkańców swojej gminy. Jest to całkowicie zrozumiałe. Identyczna sytuacja występuje w przypadku odbioru ścieków, kiedy w sytuacji braku oczyszczalni ścieków usługa oczyszczania ścieków zlecana jest innemu podmiotowi.

Dlaczego jednak ceny różnią się tak znacząco w sąsiednich gminach obsługiwanych przez to samo przedsiębiorstwo?

- Głównym powodem są przepisy rozporządzenia „taryfowego”, które nakazują kalkulowanie cen i stawek opłat za wodę i ścieki z zachowaniem zasady eliminacji subsydiowania skrośnego. Polega to na tym, aby koszty związane z jednym rodzajem działalności gospodarczej bądź też jedną grupą taryfową nie były pokrywane przychodami z innego rodzaju działalności gospodarczej lub też innej taryfowej grupy odbiorców usług. Zatem jeśli istnieją odpowiednie przesłanki, na podstawie których można zróżnicować ponoszone koszty i przydzielić je odpowiedniej grupie odbiorców usług, to należy tak postąpić.

Istotnym czynnikiem, który może się przyczynić do takiej sytuacji, jest sama metodologia kalkulowania taryfowych cen wody i ścieków. Wystarczy, że w gminie z dwukrotnie mniejszą liczbą ludności ponoszone są o połowę wyższe koszty funkcjonowania z powodów wyżej opisanych. Skutkiem podzielenia sumy wszystkich kosztów przez planowaną ilość dostarczonych m3 wody czy też m3 odprowadzonych ścieków będzie trzykrotnie wyższa cena tych usług niż w gminie obok.

Prawda jest taka, że cena wody i ścieków jest niższa wtedy, gdy przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne dostarcza większe ilości wody i odbiera większe ilości ścieków. Wtedy wszystkie koszty wzięte pod uwagę przy kalkulowaniu cen rozkładają się na większą ilość m3 wody czy też ścieków, obniżając ich cenę jednostkową.

Jaką część ceny stanowi "zwrot" wydatków na zrealizowane inwestycje - czy wysokość tej części opłaty jest w jakiś sposób ograniczana?

- Ciężko jest ustalić dokładną część ceny wody czy ścieków, która spowodowana jest przeprowadzonymi inwestycjami. Na samym początku należy wyjaśnić, iż „zwrot wydatków na zrealizowane inwestycje”, który może być ujęty w taryfie za wodę czy ścieki zgodnie z przepisami rozporządzenia „taryfowego”, może przejawiać się tylko wysokością kosztów amortyzacji środków trwałych przyjętych do użytkowania po zakończeniu inwestycji oraz ewentualnie nadwyżką raty kapitałowej kredytu czy pożyczki ponad wartość amortyzacji oraz odsetkami od tego kredytu czy pożyczki.

Dwie ostatnie możliwości wystąpić mogą tylko wtedy, gdy  przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne posiłkować się będzie kredytem lub pożyczką przy zakupie lub budowie urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych ujętych w wieloletnim planie, który dotyczy tych właśnie urządzeń i jest zatwierdzany przez radę gminy.

Przykładowo jeśli zakończona zostanie inwestycja i oddany do użytku zostanie kilometrowy odcinek sieci kanalizacyjnej, który to przedsiębiorstwo wod.-kan. przyjmie do użytkowania z 2,5-proc. stopą amortyzacji (co oznaczać będzie, że całkowite zużycie tego środka trwałego nastąpi po 40 latach), to skalkulowana do obliczenia cen i stawek opłat wysokość kosztów amortyzacji dla każdych 12 miesięcy obowiązywania taryfy równa będzie 1/40 wartości początkowej tego odcinka sieci kanalizacyjnej.

Czyli zwrot kosztów inwestycji pociąga za sobą podwyżkę?

- W żadnym razie nie jest tak, iż podwyżki spowodowane są „zwrotem” wydatków na zrealizowane inwestycje poniesionych w całości. Z racji tego, iż bardzo często są to wielomilionowe inwestycje, nawet 1/40 wartości inwestycji (wartość początkowa środka trwałego) może spowodować znaczącą podwyżkę cen i stawek opłat za wodę i ścieki.

Wartość tej części ceny nie jest w żaden sposób ograniczona w przepisach rozporządzenia „taryfowego”, a niemożliwość ustalenia tej części amortyzacji, która dotyczy inwestycji, spowodowana jest tym, iż wykazywana jest ona w jednej pozycji razem z amortyzacją od środków trwałych, które przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne posiada, nierzadko od kilkudziesięciu lat.

Jaki wpływ na wysokość opłat mają podatki od nieruchomości, jakie płacą przedsiębiorstwa? Czemu w tym przypadku mamy tak duże rozbieżności między gminami?

- Jak wynika z badań benchmarkingowych przeprowadzanych corocznie przez Izbę Gospodarczą „Wodociągi Polskie” wśród swoich członków, podatek od nieruchomości stanowi około 11 proc. wszystkich kosztów przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, które brane są pod uwagę przy ustalaniu cen i stawek opłat za wodę i ścieki.

W żadnym razie nie jest tak, iż podwyżki spowodowane są „zwrotem” wydatków na zrealizowane inwestycje poniesionych w całości (fot.fotolia)

Widać więc, że jest to bardzo istotna pozycja. To, w jakiej wysokości przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ponosi koszty związane z podatkiem od nieruchomości i czy w ogóle je ponosi, zależne jest od uchwały rady gminy. Minister Finansów określa corocznie jedynie górne granice stawek tego podatku. Ich dokładną wartość, jako iż jest to podatek lokalny, określają władze samorządowe.

Niejednokrotnie jest tak, iż właśnie poprzez wysokość podatków lokalnych gminy starają się zachęcić przedsiębiorców czy też osoby fizyczne do założenia działalności gospodarczej czy też zamieszkania.

Gmina może ustalić także zwolnienia przedmiotowe w podatku od nieruchomości i przykładowo na tej podstawie zwolnić działalność polegającą na dostarczaniu wody i odbieraniu ścieków, co czasami się zdarza. Jest to wtedy kolejny czynnik, który może różnicować ceny wody i ścieków w poszczególnych gminach.