Można zahamować wzrost cen za śmieci? Organizacje szukają odważnych gmin

Nasz rozmówca przyznaje, że jest dzisiaj bardzo wiele czynników wzrostu kosztów, na które gmina nie ma żadnego wpływu i które są znaczące, ale trzeba się skupić na tym, na co gmina może wpływać.

- Po pierwsze to jakość odpadów, które gmina generuje, a po drugie ilość tych odpadów. Z tych dwóch spraw wypływa trzecia, która z racji wpuszczenia gminy w ślepą ulicę mechaniczno-biologicznego przetwarzania czy spalania, jest jakby poza sferą obserwacji urzędników komunalnych – mówię o sposobie zagospodarowania. To są trzy podstawowe sprawy, na które gmina ma bezpośredni wpływ i mówię to z całą odpowiedzialnością - kontynuuje Goleń.

- Oczywiście zaraz podniosą się głosy, że mamy RIPOK-i, mamy recyklerów, nie możemy wyręczać rynku itd. Ja odpowiadam, że jak rynek zawodzi, to sektor publiczny – czyli w tym wypadku gminy – być może w porozumieniu z wyższymi szczeblami samorządu, może go zastąpić – twierdzi dr Goleń.

Jego zdaniem dzisiaj rzeczywiście recykling „leży”, bo rynek się nim zajmuje na skalę znacznie mniejszą od potrzeb gmin – nie mamy bodźców w postaci dopłat do recyklingu. Czyli albo gminy będą nadal czekać na rozwiązania systemowe, albo wezmą się za to same i niestety w ramach opłat mieszkańców. - To jest bardzo proste z punktu widzenia koncepcji i oczywiście bardzo trudne organizacyjnie – zauważa naukowiec.

Marek Goleń dodaje, że do tej pory nie było być może wystarczających impulsów, żeby sektor komunalny w tej sprawie się zorganizował, ale teraz normy rosną co roku skokowo.

- Skoro jest już po wyborach, mamy początek kadencji, do tego dłuższej o rok, to można pomyśleć strategicznie. Można zrobić studium przedsięwzięcia, które będzie miało na celu recykling, skoro gminy mają taki obowiązek, i po wykazaniu jego wykonalności potem go realizować. Oczywiście nie wyobrażam sobie, żeby porwała się na to samotnie mała gmina, raczej chodzi o działanie wspólne, być może nawet na poziomie całego województwa - tłumaczy.

Czytaj też: Opłaty za śmieci coraz wyższe. Ekolog: "W instalacjach MBP tylko złotych klamek brakuje"

Szukają odważnych gmin

Pięć organizacji ekologicznych chce udowodnić, że można prowadzić system gospodarki odpadami, który będzie nie tylko zgodny z zasadami gospodarki obiegu zamkniętego (czyli nieopierający się na spalarniach i MBP-ach), ale także zahamuje wzrost kosztów.

- Dużo ostatnio dyskutujemy o gospodarce obiegu zamkniętego i staramy się ją promować, ale poza dyskusjami podczas różnych konferencji i spotkań chcielibyśmy zrobić coś konkretnego - mówi Ewa Chodkiewicz z fundacji WWF Polska.

Dlatego powstała koalicja odpadowa, w skład której wchodzą WWF Polska, Instytut Gospodarki o Obiegu Zamkniętym, Fundacja Alter Eko, Towarzystwo na Rzecz Ziemi, Polskie Stowarzyszenie Zero Waste i European Environment Bureau.

Stowarzyszenia postanowiły wyjść do gmin z konkretną ofertą.

- Nie mamy jednej recepty na wszelkie problemy, bo to wszystko zależy od wielkości gminy, rodzaju zabudowy i wielu innych czynników. Mamy jednak wieloletnie doświadczenie i kontakty w całym świecie, bo wszystkie pięć organizacji działa w sieciach obejmujących wiele krajów. Mamy po prostu wiedzę, którą chcemy się podzielić – tłumaczy Ewa Chodkiewicz.

Do tego organizacje współpracują z Komisją Europejską i będą jej partnerem podczas wizyt KE w Polsce.

Na pytanie, co ma robić dobry gospodarz gminy, nasza rozmówczyni odpowiada: - Musi pomyśleć trochę dalej niż do następnych wyborów, pomyśleć o tym, że europejskie cele recyklingu wiszą nad nami i że reporty KE pokazują, że jesteśmy zagrożeni nieosiągnięciem tych celów.

Co oferują społecznicy? - Możemy pomóc w tym, jak sięgnąć po finansowanie, a czasu jest niewiele, bo jeszcze dostępne środki na innowacyjne projekty niedługo się skończą. Nie obiecujemy, że coś się uda w rok, ale w perspektywie pięcioletniej można już stworzyć gminę bezodpadową. Teraz albo nigdy – zachęca przedstawicielka WWF i dodaje: - Chcemy znaleźć ludzi, którzy wyrwą gminy z tego impasu i pokażą, że u nas też się da. Mamy ludzi, którzy mogą przyjechać i wytłumaczyć radzie miasta, na czym polega ta idea, przedstawić konkretne liczby, wybrać warianty najlepsze dla danej gminy.

Paweł Głuszyński z Towarzystwa na Rzecz Ziemi przyznaje: - Nie mówimy, że takie działania są łatwe. Na pewno bowiem trzeba zmobilizować mieszkańców do rzeczywistej zbiórki selektywnej, czyli wprowadzić prawdziwą kontrolę, ale bez tego nie ruszymy z miejsca.

To na pewno kosztuje, ale..

Na pytanie, czy takie działanie się opłaca, Ewa Chodkiewicz odpowiada:

- Tak, to się opłaca. Pewne koszty inwestycyjne muszą oczywiście zostać poniesione, ale gwarantujemy, że to będą pieniądze wydane efektywnie, pozwolą zerwać z istniejącym impasem, a nie będzie to „malowanie trawy na zielono”. Z tego impasu i tak trzeba się będzie wyrwać i wierzę w to, że kto pierwszy, ten lepszy.

Jak tłumaczy, w dłuższej perspektywie wprowadzanie takich działań na pewno spowoduje, że system będzie i skuteczny, i tańszy.

Paweł Głuszyński dodaje: - Jeśli chodzi o koszty, doświadczenia gmin zeroodpadowych pokazują, że o ile mogą nieco wzrosnąć koszty odbioru, to gwałtownie spadają koszty zagospodarowania odpadów. Jeżeli gmina zbierze surowiec, w którym zanieczyszczenie nie przekracza pięciu procent, to może on trafić prosto do recyklera, nie musi przechodzić przez jakąś linię do segregacji. To już jest wielka oszczędność, a do tego na taki surowiec łatwiej znaleźć zbyt.

Koalicja ma także opracowanie dla gmin, gdzie przeważa zabudowa wielolokalowa, gdzie, jak wiadomo, zbiórka selektywna idzie bardzo opornie.

- Ale da się to zrobić i jak obliczyliśmy, nie jest to wcale takie drogie. System miniPSZOK-ów (stosowany w Nakle, wcześniej w Płocku - red.) wymaga zatrudnienia ludzi, ale jest w pełni skuteczny. Można wysegregować nawet 70 procent, jest nad tym pełna kontrola i wiedza, jaki jest skład tych odpadów – tłumaczy Paweł Głuszyński.

Ja dodaje, skoro działa to we Włoszech, Chorwacji, Słowenii, Rumunii, to musi zadziałać i w Polsce.

Na pytanie, czy gminy dojrzały do zmian, Paweł Głuszyński odpowiada:

- Pomysł był od dawna, szukaliśmy takich gmin, sam rozmawiałem i namawiałem kilkanaście, ale dotychczas wszyscy się bali, „bo jakoś to działa”, perspektywa kar była odległa, „ministerstwo może coś popuści” i tak dalej. Teraz gdy pojawiły się te kosmiczne ceny, wszyscy stanęli przed ścianą i mam nadzieję, że widzą, iż tak dalej się nie da, że coś trzeba zmienić. Mam nadzieję, że teraz będzie łatwiej i znajdą się gminy, które zdecydują się wyjść poza sztampowe rozwiązania, które prowadzą w ślepą uliczkę.