Jaka jest kondycja polskiego samorządu na koniec kadencji?

Jarosław Flis zwraca jednak uwagę nie na odczucia, a na fakty: - Ta pozytywna ocena wynika z faktów, a te są takie, że w samorządach  - wbrew temu, co nieraz słyszymy - wymienność na stanowiskach jest znacznie większa niż w sejmie, bo wynosi 2/3. Czyli nie jest tak, że to skostniała struktura. Tu działa zasada - jeśli się nie sprawdzasz, to przegrywasz, z drugiej strony ta 1/3 wygrywa wybory po raz kolejny. I to też jest dobre, bo świadczy o tym, że warto się starać i pracować.

Jak mówi politolog, nie da się także wygrać wyborów, nic nie robiąc: - Jeśli chcesz zmienić dotychczasowego wójta czy prezydenta, musisz się postarać. To jest siła samorządów.

Spytany o to, czy polaryzacja polskiej polityk i generalnie życia społecznego odzwierciedla się także w samorządach, Flis mówi: - Znów odwołam się do badań, a nie do odczuć, a te pierwsze pokazują, że około miliona wyborców biorących udział w wyborach samorządowych nie uczestniczy w wyborach do sejmu i nie jest zainteresowanych polityką. Z drugiej strony spora część obywateli mocno zaangażowanych politycznie nie chodzi na wybory lokalne. To sprawia, że ten świat polityki lokalnej nie jest tak uzależniony od tego, co dzieje się w Warszawie. Prawda jest taka, że zainteresowanie polityką ogólnopolską jest znacznie mniejsze, niż wynikałoby z relacji mediów. Odwrotnie jest w przypadku samorządów - media ogólnopolskie mówią o nich niewiele, a jeśli już, to przez pryzmat afer, tymczasem wielu Polaków tego nie kupuje i głosuje po swojemu.

Jak podkreśla nasz rozmówca, to wszystko sprawia, że samorządy są dziś w całkiem niezłej kondycji.

Profesor Paweł Swianiewicz przyznaje, że ma o kondycję polskiego samorządu małe obawy: - Ja generalnie mam o naszym samorządzie jak najlepsze zdanie, którego nie zmieniam od lat. Trzeba pamiętać, że jeśli chodzi o kraje Europy Środkowo-Wschodniej, to właśnie u nas i na Węgrzech lokalne władze otrzymały najwięcej kompetencji i możliwości decydowania o tym, co się dzieje w gminie czy powiecie. Jednak od pewnego czasu pojawiają się jednak takie działania, które w jakiś sposób te prawa chcą ograniczyć i nawołują do centralizacji. Nie ma może bezpośredniego zagrożenia, ale takie opinie się pojawiają i budzą niepokój.

Także zdaniem prof. Swianiewicza naszym samorządowcom udaje się uniknąć tak powszechnego upolitycznienia czy wręcz upartyjnienia. – Jeśli patrzeć na wójtów czy burmistrzów, to zdecydowana większość z nich jest apolityczna, nawet jeśli są zaangażowani partyjnie, to jednak w niewielkim stopniu. Pewnie, że zdarzają się spory na tle politycznym, mieliśmy przecież takie tarcia w Związku Miast Polskich, ale generalnie te podziały nie są tak wyraźne, jak by się mogło wydawać, patrząc z boku czy oglądając media.

Upolitycznienie czy upartyjnienie? 

Zdaniem Jacka Flisa samorządy przed większym upolitycznieniem ratuje... zachowawczość wielu działaczy centrali czy posłów. – Oni wcale nie palą się do foteli w samorządzie, bo to jest odpowiedzialność, to nie jest tak jak w Sejmie, gdzie głosuje się tak jak partia albo prezes nakaże. Tu trzeba podejmować działania, wystawiać się na ocenę, dlatego lokalne samorządy jakoś się w większości przypadków bronią przed tą wielką polityką.

Paweł Swianiewicz przyznaje, że obawia się jednak, jak to będzie wyglądało po najbliższych wyborach: - Wiadomo, że ta polaryzacja jest duża, mam jednak taką nadzieję, że na szczeblu gminnym i powiatowym uda się przed tym upartyjnieniem obronić, gorzej będzie z sejmikami, tam będzie to raczej rywalizacja polityczna. 

Na pytanie o potrzebę głębszych zmian w samorządzie, o których tyle się mówiło przy okazji 25-lecia odrodzenia samorządności, a o których teraz ucichło, Marek Olszewski odpowiada: - Myślę, że ta dyskusja jest konieczna, bo pewne zmiany w strukturze naszej samorządności są potrzebne, a to, że o tym nie rozmawiam, to efekt kalendarza. Niedługo wybory i nie ma miejsca na poruszanie takich spraw. Do tego trzeba wrócić już po wyborach, bo to ważne tematy.

Ludwik Węgrzyn jest bardziej kategoryczny w ocenach: - Nie ma dyskusji o przyszłości samorządu, bo strona rządowa nas lekceważy – mówi. – Jak można bowiem oceniać take idiotyczne decyzje jak obniżanie wynagrodzeń? Jak rozmawiać na ważne tematy z rządem, który dla zyskania poklasku decyduje, żeby prezydent Krakowa zarabiał 5,5 tysiąca złotych, a mowa o człowieku, który zarządza jednostką o budżecie wynoszącym ponad dwa miliardy? Trudno tu mówić o poważnym podejściu do problematyki samorządowej.