Dziury w drogach, odszkodowania. Kosztowny problemem miast

W podobnym kierunku poszedł zarządca w Toruniu. Tamtejszy Miejski Zarząd Dróg uruchomił numer telefonu, pod którym mieszkańcy mogą zgłaszać informacje o ubytkach w jezdni.

- Dziennie odbieramy kilka zgłoszeń w tej sprawie. Już dziś możemy powiedzieć, że to był dobry pomysł. Uruchomienie specjalnej linii świetnie wpisuje się w pracę naszych inspektorów nadzoru, którzy - niezależnie od tego - objeżdżają i kontrolują stan toruńskich ulic – informuje Ireneusz Makowski, zastępca dyrektora Miejskiego Zarządu Dróg w Toruniu.

Jeśli warunki atmosferyczne są odpowiednie, a temperatura wynosi powyżej 0 st. C (najlepiej 5 st. C i więcej), prace naprawcze są prowadzone z użyciem mieszanek mineralno-asfaltowych "wbudowywanych na ciepło"; w wielu przypadkach po mechanicznemu utwardzeniu możliwe jest błyskawiczne dopuszczenie ruchu w miejscu wykonywanej naprawy. Jeśli jednak temperatura spada poniżej zera, wtedy stosowana jest metoda łatania "na zimno". Niestety, ta metoda choć szybka, jest też zdecydowanie mniej trwała i traktowana raczej jako zabezpieczenie miejsca uszkodzenia, a nie docelowa jego naprawa.

Dlatego gdy pogoda będzie sprzyjać, drogowcy wrócą w te same miejsca, by naprawić uszkodzenie w sposób znacznie trwalszy, czyli "na ciepło", a w niektórych przypadkach np. metodą nakładkową. Kompleksowe naprawy, do których stosowana jest technologia wyłącznie „na ciepło", rozpoczną się na większą skalę, kiedy zakończą się minusowe temperatury, czyli wiosną – informuje krakowski zarządca dróg.

Jest dziura w drodze, może być szkoda

„Łatanie” dziur jest szybkim sposobem na doraźną poprawę bezpieczeństwa. Tym bardziej że mieszkańcy miast są też coraz bardziej świadomi swoich praw i tego, że w przypadku szkody mogą dochodzić odszkodowania od zarządcy drogi.

Dla przykładu: w 2020 r. do krakowskiego ZDM wpłynęły 252 wnioski o odszkodowanie – łączna liczba szkód osobowych i komunikacyjnych. Najczęściej roszczenia dotyczyły uszkodzeń pojazdów (opona, felga, zawieszenie). Odszkodowanie wypłacono w 49 przypadkach – dotyczy to jedynie szkód komunikacyjnych. Od początku 2021 r. mieszkańcy złożyli już ok. 90 wniosków w sprawie roszczeń związanych ze stanem krakowskich dróg. W Toruniu w ub. r. zgłoszono łącznie 44 roszczenia z tytułu odpowiedzialności cywilnej zarządcy drogi.

- Wypłacone odszkodowania przez ubezpieczyciela z tego tytułu w 2020 r. to około 20 tys. zł. W obecnym 2021 r. zgłoszono już 25 roszczeń, co należy powiązać wprost ze skutkami warunków atmosferycznych w ostatnim czasie – wylicza Makowski.

Podstawą prawną do wypłacenia takiego świadczenia stanowi art. 415 kodeksu cywilnego, który mówi: “kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. 

- Kierowca, który uszkodził samochód, może pozwać do sądu zarządcę za to, że ten nie utrzymuje drogi w dobrym stanie. Zarządcy są wprawdzie zwykle ubezpieczeni (i to firmy ubezpieczeniowe wypłacają odszkodowania), ale - by uniknąć takich zdarzeń - starają się łatać dziury – komentuje prof. Leszek Rafalski. - Tylko że na łataniu dziur nie powinno się kończyć. Trzeba wcześniej sprawdzić stan nawierzchni drogi – czy wystarczy ją tylko poprawić poprzez wyrównanie, uszorstnienie i uszczelnienie, czy też trzeba ją wzmocnić.

Diagnostyka dróg to podstawa

Bo jeśli droga jest w złym stanie i ma niewystarczającą nośność, to robienie kolejnych napraw niewiele wnosi. Co roku trzeba wydawać sporo pieniędzy na takie remonty, a problem i tak wraca.

- Diagnostyka jest podstawą, by poznać stan nawierzchni drogi, a zwłaszcza jej nośność – podkreśla Rafalski.

Przepisy mówią o wykonywaniu badań diagnostycznych dróg przez zarządców co 5 lat.

- Drogi krajowe i wojewódzkie są przebadane odpowiednimi metodami diagnostycznymi i zarządcy orientują się o ich stanie. W przypadku dróg niższych kategorii prowadzone są natomiast najczęściej badania uproszczone, np. ocena wizualna stanu nawierzchni - komentuje dyrektor IBDiM.

Jeśli trzeba wzmocnić drogę, to czasem konieczne jest wykorytowanie starej nawierzchni i podłoża na kilkadziesiąt centymetrów, a wówczas można wymienić lub wzmocnić górną warstwę podłoża, ułożyć podbudowę i na to dopiero nową nawierzchnię.

- I taka nawierzchnia może wytrzymać nawet 20 lat - mówi dyrektor IBDiM. - Jeśli nie ma środków na głębokie remonty, to mogą być zastosowane nowe technologie pozwalające np. na sfrezowanie górnej warstwy nawierzchni, ułożenie siatki, która wzmacnia nawierzchnię i na tym dopiero położenie nowej warstwy asfaltowej z mieszanki odpornej na odkształcenia. Taki remont wystarcza na wzmocnienie drogi najczęściej na 5-10 lat. Odpowiednie technologie są do dyspozycji. Oczywiście często brakuje pieniędzy nawet na takie zabiegi i dlatego robi się tzw. remonty cząstkowe, czyli potocznie "łatanie dziur" – mówi.

Koszty utrzymania dróg a koszty remontów

Bieżące naprawy w drogach (w tym właśnie łatanie dziur) realizowana są w większości z puli na bieżące utrzymanie dróg. W Krakowie w roku 2021 to kwota ok. 12,3 mln zł. Dla porównania: w 2020 r. na bieżące utrzymanie dróg wydano tam ok. 47,6 mln zł. Porównywalnymi do poprzedniego roku pieniędzmi dysponuje na ten cel MZD w Toruniu (mowa o ok. 5,8 mln zł).

Dla porównania – wymiana 100 m2 górnej nawierzchni drogi kosztuje od 20 do 50 tys. zł, a całej konstrukcji nawierzchni jezdni – od 50 do 270 tys. zł (korzystamy z kwot podanych w cenniku sporządzonym dla mieszkańców przez UM st. Warszawy - przyp. red.).

O tym jednak, że zaplanowane remonty przynoszą wymierne korzyści, przekonał się Wodzisław Śląski.

- Wodzisław dużą miał dużą szkodowość na drogach - zresztą myślę, że nie tylko my. Przeznaczyliśmy zatem duże środki na kompleksową modernizację dróg – tam, gdzie była największa szkodowość. Szósty rok już realizujemy ten program. Efekt tego jest taki, że kiedy w czerwcu podpisywaliśmy nową umowę na ubezpieczenie mienia, cena okazała się o 50 proc. niższa niż poprzednio - mówił Mieczysław Kieca podczas ostatniej edycji Europejskiego Kongresu Gospodarczego.

Czytaj też: Miasto dobrze ubezpieczone dba o swoje mienie

Samorządy też się ubezpieczają

Zabezpieczenie się przed roszczeniami związanymi z zarządzaniem drogami publicznymi stanowi bardzo ważny element programu ubezpieczeń samorządów i ich jednostek podległych.

- Zamawiający podchodzą coraz bardziej świadomie do zakupu ubezpieczeń i mogę stwierdzić, że tego typu zdarzenia co do zasady są uwzględniane w polisach OC kupowanych przez JST. Obejmują one najczęściej nie tylko drogi publiczne, ale wszystkie przestrzenie, którymi samorząd zarządza, czyli również chodniki, drogi wewnętrzne, parki, place i inne tereny, za których utrzymanie ponoszą odpowiedzialność - mówi Katarzyna Rydlewska, manager ds. obsługi klientów korporacyjnych w EIB.

Jak dodaje, w skrócie można powiedzieć, że ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ogólnej samorządu uwzględniają także konieczność wypłaty odszkodowania za uszkodzenia pojazdów z powodu złego stanu drogi.

Jednak by mówić o odpowiedzialności samorządu i konieczności wypłaty odszkodowania czy zadośćuczynienia, roszczenie musi być zasadne. Oznacza to, że muszą być spełnione następujące przesłanki odpowiedzialności zawarte w Kodeksie cywilnym: musi powstać szkoda i być spowodowana konkretnym działaniem lub zaniechaniem; musi też istnieć związek przyczynowy między szkodą a działaniem lub zaniechaniem.

- Jak zawsze diabeł tkwi jednak w szczegółach... Kwestia winy nie zawsze jest jednoznaczna i często budzi wątpliwości. Każdą sytuację trzeba analizować indywidualnie. Przykładowo, biorąc pod uwagę „szkody zimowe”, z jednej strony większa liczba dziur w drodze po zimie może być wynikiem zaniedbania samorządu, braku odpowiednich działań zaradczych. Z drugiej, rozmiar szkód, nagłość zmian pogody czy długi czas trwania niekorzystnych warunków mogą spowodować, że bieżące prowadzenie napraw i zapewnienie odpowiedniego stanu nawierzchni jest po prostu niemożliwe - komentuje Katarzyna Rydlewska.

W takim przypadku nie można mówić jednoznacznie o winie zarządcy, czyli poszkodowanym nie będzie należało się odszkodowanie.

- Jak istotną kwestią jest ustalenie winy, świadczą prowadzone przez nas analizy roszczeń wysuwanych wobec zarządców dróg. Zauważyliśmy, że większość z nich, 60 proc., jest uznawana za bezpodstawne - wskazuje Katarzyna Rydlewska.