
Miasto, którego początki sięgają końca XV wieku, oficjalnie istnieje od
1526 roku. Przyczyną jego powstania było odkrycie w okolicy rud srebronośnych, w związku czym uważa się – dzięki ponownemu ich odkryciu w 1784 roku - za kolebkę górnośląskiego górnictwa.
W Mieście Gwarków zainstalowano w 1788 roku pierwszą w rejonie maszynę parową, tu powstała kształcąca górnośląskie elity pierwsza szkoła górnicza, tutaj rozpoczął się kult świętej Barbary jako patronki górników, pod koniec XVIII wieku zaczęto też (w lecie) organizować Bergfesty czyli święta górnicze, będące pierwocinami dzisiejszej Barbórki.
W II połowie XIX wieku do miasta dotarła kolej normalno- i wąskotorowa, na początki XX wieku w ramach budowy Magistrali Węglowej powstał tutaj największy w Europie (w owym czasie) towarowy węzeł przeładunkowy.
Miasto zamieszkuje obecnie niespełna 60 tys. mieszkańców, jest ono członkiem Metropolii Górnośląsko-Zagłębiowskiej.
Tarnowskie Góry są w Polsce największym spośród miast i zarazem jedynym spośród miast ludniejszych niż 50 000, w których wybiera się burmistrza, a nie prezydenta. Od 2006 roku jest nim Arkadiusz Czech.
Pod miastem znajduje się około 150 km chodników i sztolni, a woda z nich odprowadzana sztolnią metodą grawitacyjną spowodowała wpisanie w 2017 roku zabytków pogórniczych leżących także częściowo na terenie miasta Bytom i gminy Zbrosławice na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Aby zarządzać obiektami miast wspólnie z tymi gminami oraz powiatem tarnogórskim i organizacja pozarządowymi ze Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej na czele (to ono wpisało dobra na UNESCO) Lokalną Organizację Turystyczną Miasta Gwarków. Największą atrakcją turystyczną miasta jest Zabytkowa Kopalnia Srebra i Sztolnia Czarnego Pstrąga.