Budżety największych gmin wiejskich. Zamiast deficytów widać nadwyżki

Jasienica, Nowy Targ, Puck i Łańcut przebiły go nieznacznie, ale jednak. Nie brakowało też jednak zdecydowanie większych wpływów z podatków, jak np. w gminach Komorniki i Dębica (realizacja 109 proc.) czy Zabierzów (niewiele poniżej 109 proc.).

Wykonanie dochodów bieżących w budżetach gmin wiejskich za 2021 rok (Fot. PTWP)

Chociaż dochody majątkowe dają dużo mniejsze wpływy do budżetu niż bieżące, ich wyjątkowo ponadnormatywne wykonanie niekiedy przekładało się znacząco na poprawę sytuacji. Przykładem gmina Trzebownisko, gdzie majątkowe zrealizowano w aż 546,7 proc., dzięki czemu dochody ogółem zostały wykonane w 127,13 proc.

Dużo lepszą realizacją dochodów ogółem w porównaniu do planów mogą się też pochwalić m.in. Nowy Targ (110,44 proc.) i Komorniki (109,75 proc.). W większości przypadków dochody ogółem zostały zrealizowane nieco słabiej niż same bieżące. Oprócz Chełmca jeszcze tylko w Pucku dochody ogółem zostały zrealizowane poniżej planu (98,48 proc.), choć same bieżące wyszły lepiej niż przewidywano.

Wydatki poniżej oczekiwań

W żadnej z poddanych analizie gmin nie udało się w pełni zrealizować założonych wydatków. Chodzi zarówno o wydatki ogółem, jak i bieżące oraz majątkowe z osobna. Jeśli chodzi o te pierwsze, wartości mieściły się zwykle w przedziale 90-99 proc. (choć najczęściej były bliżej 90 proc.), podobnie wyglądało to w przypadku bieżących.

W kilku przypadkach wydatki majątkowe udało się zrealizować w większym stopniu niż bieżące, ale zawsze była to stosunkowo niewielka różnica. Część gmin miała za to spory problem z wykonaniem wydatków majątkowych i tam różnice były już znacznie większe.

Najsłabiej w analizowanym gronie wydatki majątkowe zrealizowała gmina Jasienica – 51 proc. Na poziomie poniżej 70 proc. wykonały je: Chełmiec, Łańcut, Wejherowo i Trzebownisko. Dominowała realizacja powyżej 80 proc., a zdarzyły się i takie gminy, którym niewiele zabrakło do osiągnięcia założeń, jak Lesznowola (98,71 proc.) czy gmina Czerwonak (97,27 proc.).

Wykonanie wydatków majątkowych w budżetach gmin wiejskich za rok 2021 (Fot. PTWP)

Znaczące nadwyżki operacyjne. W tym roku nie będzie tak dobrze?

Różnica między dochodami bieżącymi i wydatkami bieżącymi, czyli tzw. nadwyżka operacyjna (jeśli na korzyść dochodów), wahała się w przypadku gmin wiejskich od kilku, przez kilkanaście, do nawet kilkudziesięciu milionów złotych.

W Komornikach nadwyżka operacyjna wyniosła aż 72 mln zł (dochody bieżące – 257,2 mln zł, wydatki bieżące – 185,2 mln zł), w Tarnowie Podgórnym ponad 62 mln zł (dochody bieżące – 308,8 mln zł, wydatki bieżące – 246,5 mln zł). Duża wystąpiła też m.in. w gminie Dopiewo (ok. 50 mln zł), Wejherowie (prawie 32 mln zł) czy Lesznowoli (niespełna 26 mln zł).

Przypomnijmy, kilka tygodni temu wiceminister finansów Sebastian Skuza poinformował, że jednostki samorządu terytorialnego zamknęły budżety 2021 r. nadwyżką w wysokości 17,5 mld zł, pomimo pierwotnie planowanego deficytu w wysokości ponad 30 mld zł.

Skąd zatem ta nadwyżka, skoro samorządowcy alarmują o zlej sytuacji finansowej podległych im jednostek? Wpływ na taki stan rzeczy na pewno miało m.in. przelanie przez rząd w grudniu na konta JST częściowych rekompensat przyznanych z tytułu ubytku w dochodach spowodowanego zmianami w ramach Polskiego Ładu począwszy od 2022 r. Ale nie tylko to. Wiele wskazuje na to, że najpierw Ministerstwo Finansów, a następnie samorządy zbyt ostrożnie czy nawet pesymistycznie oszacowały wpływy z podatków w 2021 r.

Bo mimo trwania pandemii coraz mniej przedsiębiorców miało problemy finansowe i zwracało się o umorzenia, a z drugiej strony znacznie więcej regularnie płaciło podatki. Jednocześnie samorządom gorzej szła realizacja inwestycji, ponieważ inflacja i rosnące ceny materiałów zmuszały firmy do składania w przetargach ofert na wyraźnie wyższe kwoty niż sugerowały kosztorysy. Procedury zamówieniowe więc się przedłużały, a nie brakowało i sytuacji, kiedy inwestycje z powodu zbyt wysokich kosztów były odkładane na przyszłość.

Jak jednak przekonują samorządowcy, w przypadku 2022 r. już tak dobrze nie będzie. Podczas odbywającego się w dniach 10-11 maja IV Krajowego Kongresu Forów Skarbników Mirosław Legutko, przewodniczący Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych, przedstawił dane na temat planowanej w tym roku nadwyżki operacyjnej. Według nich, w przypadku gmin wyniesie ona jedynie 1,43 mld zł, podczas gdy w 2021 r. wyniosła 16,45 mld zł, a w 2020 r. – 11,16 mld zł.