Dr Kamiński: po wprowadzeniu stanu wojennego miało miejsce 397-460 strajków

Skala oporu była większa niż dotychczas przyjmowaliśmy - wskazał historyk po analizie literatury i wyraził przekonanie, że konieczne są dogłębniejsze badania, oparte o pierwotne źródła.

Dr Kamiński, były prezes Instytutu Pamięci Narodowej, był jednym z prelegentów odbywającej się w poniedziałek w Katowicach konferencji naukowej, poświęconej protestom w grudniu 1981 r. Wzięli w niej udział m.in. historycy z IPN oraz przedstawiciele Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności.

Jak tłumaczył Kamiński, nowy bilans protestów był potrzebny, bo zarówno media, jak i naukowcy opowiadający o stanie wojennym od lat podają, że strajkowało wówczas 199, lub "co najmniej" 199-200 z ok. 7 tysięcy istniejących wówczas przedsiębiorstw. Jak mówił historyk, ta liczba budziła jego wątpliwości i nie współgrała z jego wiedzą na temat protestów na samym Dolnym Śląsku.

"O tę liczbę opieramy się od ponad 20 lat, wyciągamy z niej wnioski na temat skali oporu (...) Co więcej, posługując się tylko tą liczbą wszelkie nasze wnioski, jakie wyciągamy w kwestii wewnętrznej dynamiki ruchu strajkowego po 13 grudnia są intuicyjne - opieramy je zwykle o znajomość naszego regionu, naszych własnych badań i próbujemy to ekstrapolować na całość. Przynajmniej częściowo te wnioski są błędne" - wskazał.

Przygotowując nowy bilans protestów naukowiec opierał się na literaturze - m.in. opracowaniach IPN, monografii stanu wojennego i opracowaniach dotyczących regionów Solidarności. Z tych źródeł czerpał informacje na temat strajków poszczególnych zakładach. Jak zaznaczył zdarzały się rozbieżności - te same wydarzenia były opisywane w różny sposób. Tam, gdzie było to możliwe, historyk sięgał do źródeł pierwotnych. W bilansie nie ujmował informacji o samych próbach podjęcia strajku, a także o wiecach czy masówkach, jeżeli nie kończyły się one przekształceniem w strajk.

Na podstawie literatury badaczowi udało się ustalić daty ok. 80 proc. protestów, w przypadku ok. połowy przypadków nie ma jednak informacji na temat organizacji strajku - np. czy powstał komitet strajkowy, lista postulatów, liczebności protestujących i sposoby zakończenia strajku.

"Po 13 grudnia miało miejsce nie 199, tylko co najmniej 397 strajków w całym kraju. 397 to liczba, gdzie dysponowałem nazwą zakładu pracy i jednoznaczną informacją, że tam doszło do strajku" - powiedział historyk. Jak wyjaśnił, druga liczba, 460, to zsumowana liczba strajków w poszczególnych województwach, także takich, w przypadku których nazwy zakładów nie zostały wymienione.

Jak wynika z danych przedstawionych przez dr. Kamińskiego, strajki miały miejsce w 31 z 38 regionów NSZZ "Solidarność" oraz w 35 z 49 województw. Protesty były skoncentrowane w 6-7 największych regionach, skupiały się głównie w ośrodkach przemysłowych. Najwięcej strajków miało miejsce w regionie dolnośląskim "S" (67), łódzkim (44) i śląsko-dąbrowskim (40).

Ponad 15 proc. strajków wybuchło 13 grudnia (była to niedziela, wiele zakładów nie pracowało), 74 proc. - 14 grudnia, tylko nieliczne w kolejnych dniach. "Załamanie ruchu strajkowego następuje 15 grudnia, po wielkiej fali pacyfikacji w nocy z 14 na 15 grudnia bądź fali zastraszania" - powiedział Kamiński.

Jak ocenił, wbrew powtarzanym informacjom na dynamikę protestów w skali ogólnopolskiej nie miała wpływu pacyfikacja Wujek 16 grudnia, gdzie zomowcy strzelali do górników, zabijając dziewięciu z nich. "Ta fala załamała się już wcześniej, 16 grudnia strajków było już bardzo niewiele w skali kraju" - wskazał historyk.

Zwrócił uwagę na główny wniosek swoich badań - dotyczący skali protestów. "Generalnie ten opór jest znacznie większy niż do tej pory przyjmowaliśmy, co było podstawą do różnego rodzaju ocen postawy społeczeństwa, postawy działaczy Solidarności itd. i musimy te oceny zrewidować" - powiedział.

Jak podkreślił, jego wstępne badania bilansu strajkowego wymagają pogłębienia w oparciu o bazę źródłową. Jak przewiduje, może doprowadzić do ustalenia jeszcze większej liczby strajków niż 460.

"Mam wrażenie, że w tych regionach, gdzie strajków było najwięcej, pewnie drobniejsze, krótkotrwałe protesty, +zgubiły+ się gdzieś wobec bardziej dramatycznych i długotrwałych protestów" - powiedział historyk i dodał, że większa może okazać się także skala użycia siły lub jej groźby. Według najczęściej podawanych danych, ówczesne władze spacyfikowały 50 zakładów. "Z całą odpowiedzialnością mogę powiedzieć, że ta liczba była większa" - podsumował Kamiński.