Gminy szukają ławników. Tegoroczny nabór może być trudny

Procedura wyborów ławników przeprowadzana jest raz na 4 lata. Naboru dokonują rady gmin.
Kandydatów na ławników należy zgłaszać do 30 czerwca.
Ławnicy zostaną wybrani najpóźniej w październiku. Kto może a kto nie może zostać ławnikiem?

Ławnicy biorą udział w orzekaniu w sądach powiatowych i wojewódzkich w sprawach karnych i cywilnych rozpoznawanych w pierwszej instancji na rozprawie. Procedura wyborów ławników przeprowadzana jest raz na 4 lata. Obecna kadencja kończy się 31 grudnia 2023 r. Powoduje to konieczność przeprowadzenia naboru kandydatów na ławników na nową kadencję 2024-2027. Procedura ta powinna zacząć się najpóźniej na przełomie maja i czerwca 2023 r.

Ławników wybiorą rady gmin, niektóre już zaczęły nabór

Zgodnie z treścią art. 160 § 1 i 2 Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. 2020, poz. 213 – tekst jednolity), ławników wybierają rady gmin, których obszar właściwości jest objęty właściwością tych sądów, w głosowaniu tajnym jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej.

Liczbę ławników wybieranych przez poszczególne rady gmin dla wszystkich sądów działających na obszarze właściwości sądu okręgowego ustala kolegium sądu okręgowego (art. 161 § 1 Ustawy).

Niektóre gminy już rozpoczęły nabór.

- Rozpoczął się nabór kandydatów na ławników do sądów powszechnych na kadencję 2024-2027. Termin składania zgłoszeń mija 30 czerwca - informuje magistrat w Lublinie.

Tam na nową kadencję, zgodnie z wnioskami Prezesa Sądu Okręgowego w Lublinie, Rada Miasta Lublin wybierze: do Sądu Okręgowego w Lublinie - 158 ławników ( w tym 6 do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy), do Sądu Rejonowego Lublin Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku – 6 ławników oraz do Sądu Rejonowego Lublin Zachód w Lublinie – 35 ławników (w tym 29 do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy).

W Sosnowcu nabór ruszy 1 czerwca. - Urzędzie Miejskim w Sosnowcu nabór kandydatów na ławników odbędzie się w terminie od 1 do 30 czerwca 2023 roku po przedłożeniu przez Prezesa Sądu Okręgowego w Sosnowcu informacji o liczbie wybieranych ławników (Prezes Sądu Okręgowego w Sosnowcu, zgodnie z art. 161 ww. ustawy, poda do wiadomości Radzie Miejskiej w Sosnowcu liczbę wybieranych ławników, najpóźniej na trzydzieści dni przed upływem terminu zgłaszania kandydatów.) – czytamy w ogłoszeniu w Biuletynie Informacji Publicznej UM Sosnowca.

Czytaj więcej

Od 3 stycznia sądy wzmacniają nadzór nad ośrodkami wychowawczymi w powiatach

Ławnicy zostaną wybrani najpóźniej w październiku.

Kalendarz wyborczy:

do dnia 31 maja 2023 r. prezes sądu okręgowego podaje do wiadomości poszczególnym radom gmin liczbę wybieranych przez nie ławników (art. 161 § 2 Ustawy),
do dnia 30 czerwca 2023 r. uprawnione podmioty mogą zgłaszać radom gmin kandydatów na ławników (art. 162 § 1 Ustawy), najpóźniej w październiku 2023 r. odbywają się wybory ławników (art. 163 § 1 Ustawy),
do dnia 31 października 2023 r. rady gminy przesyłają prezesom właściwych sądów listę wybranych ławników wraz z dokumentami, o których mowa w art. 162 § 2-4 Ustawy (art. 164 § 1 Ustawy),
do dnia 31 grudnia 2023 r. prezes właściwego sądu wręcza ławnikom zawiadomienie o wyborze, odbiera od nich ślubowanie, wpisuje na listę ławników, którzy mogą być wyznaczani do orzekania oraz wydaje legitymację (art. 164 § 2 i 3 Ustawy).

Ławników wybierają rady gmin, których obszar właściwości jest objęty właściwością tych sądów (fot. PAP/Jakub Kaczmarczyk)

Chętnych na ławników brakuje, powodem brak wynagrodzenia

Jak informuje Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej do bycia ławnikiem nie garnie się zbyt wielu.

- W związku z niewielką liczbą kandydatów na ławników może okazać się, że nawet jeśli Państwa jednostka w poprzedniej kadencji nie była zobowiązana do wyboru ławników, to na najbliższą kadencję dostaniecie państwo od prezesa sądu okręgowego takie zobowiązanie - tak fundacja zachęca wszystkie samorządy do udziału w specjalnych szkoleniach dotyczących przeprowadzania naboru ławników - czytamy w komunikacie.

Powodem jest z jeden strony odpowiedzialność (ławnik to sędzią społeczny, czyli niezawodowy członek sądu orzekającego, który reprezentuje obywateli), a z drugiej brak wynagrodzenia. Ławnicy otrzymują jedynie rekompensatę pieniężną za czas wykonywania czynności w sądzie, którymi są: udział w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie nad wyrokiem, sporządzenie uzasadnienia lub uczestnictwo w posiedzeniu rady ławniczej, jeżeli został do niej wybrany.

Rekompensata pieniężna dla ławników jest obliczana za jeden dzień pełnienia obowiązków i wynosi 2,64 proc. podstawy wynagrodzenia zasadniczego sędziego. Ławnikom przysługuje również zwrot na pokrycie kosztów dojazdu do sądu w wysokości 0,25 proc. podstawy wynagrodzenia zasadniczego sędziego.

Kto może, a kto nie może zostać ławnikiem?

W myśl art.158 ww. ustawy ławnikiem może być wybrany ten, kto:

1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;

2) jest nieskazitelnego charakteru;

3) ukończył 30 lat;

4) jest zatrudniony, prowadzi działalność gospodarczą lub mieszka w miejscu kandydowania co najmniej od roku;

5) nie przekroczył 70 lat;

6) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków ławnika;

7) posiada co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe.

Do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy ławnikiem powinna być wybrana osoba wykazująca szczególną znajomość spraw pracowniczych

W myśl art.159 ww. ustawy ławnikami nie mogą być:

1) osoby zatrudnione w sądach powszechnych i innych sądach oraz w prokuraturze;

2) osoby wchodzące w skład organów, od których orzeczenia można żądać skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego;

3) funkcjonariusze Policji oraz inne osoby zajmujące stanowiska związane ze ściganiem przestępstw i wykroczeń;

4) adwokaci i aplikanci adwokaccy;

5) radcy prawni i aplikanci radcowscy;

6) duchowni;

7) żołnierze w czynnej służbie wojskowej;

8) funkcjonariusze Służby Więziennej;

9) radni gminy, powiatu i województwa.

Nie można być ławnikiem jednocześnie w więcej niż jednym sądzie.

Czytaj więcej

Radny to nie uprzywilejowany pracownik

Kto i jak zgłasza kandydata na ławnika?

Kandydatów na ławników mogą zgłaszać radom gmin prezesi właściwych sądów, stowarzyszenia, inne organizacje społeczne i zawodowe, zarejestrowane na podstawie przepisów prawa, z wyłączeniem partii politycznych, oraz co najmniej pięćdziesięciu obywateli mających czynne prawo wyborcze, zamieszkujących stale na terenie gminy dokonującej wyboru.

Zgłoszenia kandydatów na ławników ( do 30 czerwca 2023 r. ) dokonuje się na karcie zgłoszenia, której wzór określa załącznik do Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 czerwca 2011r. w sprawie sposobu postępowania z dokumentami złożonymi radom gmin przy zgłaszaniu kandydatów na ławników oraz wzoru karty zgłoszenia. (Dz. U. z 2022 r., poz. 2155).

Do karty należy dołączyć dokumenty zgodnie z art. 162 § 2-5 ww. ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, tj.:

1) informację z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą zgłaszanej osoby, opatrzoną datą nie wcześniejszą niż 30 (trzydzieści) dni przed dniem zgłoszenia;

2) oświadczenie kandydata, że nie jest prowadzone przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe, opatrzone datą nie wcześniejszą niż trzydzieści dni przed dniem zgłoszenia;

3) oświadczenie kandydata, że nie jest lub nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, a także, że władza rodzicielska nie została mu ograniczona ani zawieszona, opatrzone datą nie wcześniejszą niż trzydzieści dni przed dniem zgłoszenia;

4) aktualne zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, wystawione przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, w rozumieniu przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania funkcji ławnika, opatrzone datą nie wcześniejszą niż trzydzieści dni przed dniem zgłoszenia;

5) 2 aktualne zdjęcia, zgodne z wymogami stosowanymi przy składaniu wniosku o wydanie dowodu osobistego (podpisane i zabezpieczone w kopercie);

6) do zgłoszenia kandydata na ławnika dokonanego przez stowarzyszenie, inną organizację społeczną lub zawodową, zarejestrowaną na podstawie przepisów prawa, należy dołączyć aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego albo odpis lub zaświadczenie potwierdzające wpis do właściwego rejestru lub ewidencji dotyczące tej organizacji, opatrzone datą nie wcześniejszą niż 3 (trzy) miesiące przed dniem zgłoszenia;

7) do zgłoszenia kandydata na ławnika dokonanego przez obywateli należy dołączyć listę osób zawierającą imię (imiona), nazwisko, numer ewidencyjny PESEL, miejsce stałego zamieszkania i własnoręczny podpis każdej z pięćdziesięciu osób zgłaszających kandydata.