Czy warto mieć kopalnię?

Czytaj: Najbogatsze miasta, województwa, wsie i powiaty. Oto najnowszy ranking

W przeciwieństwie do gminy Puchaczów gminy Kleszczów nikomu raczej przedstawiać nie trzeba. Nawet ci, którzy nie do końca wiedzą, gdzie się ona znajduje, wiedzą, że jest to najbogatsza gmina Polski. Istotnie we wszelkiego rodzaju rankingach samorządowego bogactwa Kleszczów od lat dominuje wśród gmin wiejskich. Z szacunków GUS wynika, że w roku 2017 na każdego z niespełna 6 tysięcy mieszkańców przypadało w dochodach gminy ponad 47,2 tys. zł. W tym roku dochody Kleszczowa mają wynieść 261,4 mln zł – na tę kwotę ma się złożyć 140 mln zł, jakie gmina skasuje tytułem podatku od nieruchomości, 10 mln zł z CIT – 10 mln zł, ponad 7,1 mln zł udziału w PIT i 17 mln zł, które trafią do gminy za sprawą opłaty eksploatacyjnej.

To właśnie dzięki tym pieniądzom Kleszczów może pozwolić sobie na to, by fundować mieszkańcom darmowe wejścia na miejski basen, gminne becikowe, stypendia dla uczniów, wysokie dopłaty do odnawialnych źródeł energii, a także zatrudniać w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych wykładowców z Politechniki Łódzkiej (stanowiące część tej szkoły Technikum Nowoczesnych Technologii kształci w zawodzie technik – mechatronik, dzięki czemu przyciąga młodzież z całej Polski). Bezrobocie? W roku 2017 wynosiło 3,1 proc. czyli tak jakby go nie było.

Nie będzie dużą przesadą stwierdzenie, że faktycznym sponsorem tych wszystkich „benefitów” jest PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna, które na terenie Kleszczowa posiada elektrownię i kopalnię węgla brunatnego. Eksploatacja tego surowca zapewnia również dochody kilku innym ościennym gminom (np. w Szczercowie, czy Rząśni) i sprawia, że w roku 2017 średnia płaca w powiecie bełchatowskim przekraczała 5900 zł (w zestawieniu GUS powiat ten znalazł się na 4. miejscu w Polsce). Z kolei w Wielkopolsce - według opracowania, które dla Instytutu Badań Strukturalnych przygotował Aleksander Szpor i Daniel Kiewra - spółki z grupy ZE PAK (gł. kopalnie węgla brunatnego Konin i Adamów) tytułem różnego rodzaju podatków i opłat w 2017 r. odprowadziły do samorządowych budżetów 171 mln zł.

Czyli jednak górnictwo dobrodziejem lokalnej społeczności? Nie do końca, nie wszędzie i nie na zawsze. Nie do końca, gdyż razem z miejscami pracy i wpływami do gminnych budżetów mieszkańcy dostają „w pakiecie” zaburzone stosunki wodne, wysychające studnie, dewastujące infrastrukturę i budynki mieszkalne szkody górnicze, czy wzmożony ruch samochodowy.

Czytaj: Pierwsze takie badania nad suszą. Alarmujące czerwone plamy na mapie Polski

Nie wszędzie, gdyż zupełnie inaczej wyglądają dochody samorządowego budżetu w sytuacji, gdy na terenie gminy znajduje się siedziba kopalni, czy całej spółki wydobywczej, a inaczej, gdy jest tam tylko prowadzona eksploatacja (w tym pierwszym przypadku można liczyć na niezły podatek od nieruchomości, w drugim pozostaje głównie opłata eksploatacyjna, która w gruncie rzeczy jest niepełną rekompensatą za zniszczenia). No i wreszcie nie na zawsze, gdyż każde złoże się kiedyś kończy. A kończy się szybciej aniżeli negatywne konsekwencje, które towarzyszą jego wydobyciu. I wtedy finansowa sytuacja gminy często ulega pogorszeniu, gdyż tereny dotknięte eksploatacją górniczą pozostali inwestorzy omijają szerokim łukiem.

- Mniej więcej 10 procent naszego budżetu pochodzi z górnictwa. To akurat tyle, żeby starczyło na pokrycie kosztów usuwania szkód górniczych – mówi Franciszek Dziendziel, wójt 18-tysięcznych Pawłowic ma Górnym Śląsku. Pod względem dochodów na głowę mieszkańca ta niewielka gmina zajmuje drugie miejsce wśród wszystkich 167 gmin regionu. Na terenie Pawłowic fedruje kopalnia „Pniówek” (JSW), ale wójt przekonuje, że to nie ona jedyna zapewnia wysokie dochody gminie.

- Mamy u siebie w sumie ok. 1350 firm. Znaczna część z nich ulokowała się na terenach Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Dziś nie da się opierać już rozwoju gminy na działalności jednego zakładu. Te czasy się skończyły – tłumaczy wójt Pawłowic.

- Kiedy górnictwo było w dobrej kondycji wszyscy żyli nadzieją, że tak będzie wiecznie. Możliwości rozwoju na bazie przemysłu górniczego będą jeszcze na pewno istnieć, przy czym ten sektor się zmienia. Idzie w kierunku innowacji, innego wykorzystania zasobów naturalnych - metanu, czy wodoru. Dlatego i my jako miasto chcemy iść w kierunku automatyki, robotyki, nowych technologii, czy IT – oceniła w rozmowie z PortalSamorzadowy.pl Anna Hetman, prezes Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce i zarazem prezydent Jastrzębia-Zdroju. Miasta, gdzie mniej więcej co dziewiąty mieszkaniec jest związany z Jastrzębską Spółką Węglową lub współpracującymi z nią zakładami, a średnie wynagrodzenie w roku 2017 przekraczało 6600 zł i było wyższe aniżeli nawet w Warszawie.