Największe wyzwania dla samorządów w 2020 roku? "Pieniądze, pieniądze i jeszcze raz pieniądze"

Budżet na 2020 rok dla Krakowa będzie rekordowy - dochody na poziomie 6 mld 254 mln zł, wydatki ogółem na poziomie 6 mld 734 mln zł.

- Ale trzeba pamiętać, że dla części tych pieniędzy (około 2 mld zł) miasto jest tylko „przystankiem” w drodze do właściwych odbiorców. Chodzi przede wszystkim o program 500+, na który miasto dostaje dotację od rządu, oraz o część środków na edukację przekazywaną przez rząd w ramach subwencji oświatowej. Te pieniądze jedynie przechodzą przez kasę miasta - przypomina prezydent Krakowa Jacek Majchrowski. 

Władze stolicy województwa małopolskiego także ograniczyły wydatki bieżące oraz dokonały "urealnienia programu inwestycyjnego".

– Koszty materiałów budowlanych, robocizny i energii elektrycznej wzrosły w ostatnim czasie o około 25-30 proc. Jako samorząd musimy dostosować planowane nakłady finansowe do sytuacji w branży budowlanej - podkreśla Jacek Majchrowski. 

Czytaj też: Nawet w bogatym mieście, nie jest łatwo wygospodarować 100 mln zł

Dołożą ponad 570 mln zł do oświaty

Według prezydenta Poznania Jacka Jaśkowiaka, 2019 był już trudnym rokiem, a 2020 wcale nie będzie łatwiejszy. 

- Największym ciosem dla przyszłorocznego budżetu miasta są zmiany dotyczące podatku PIT. Pod koniec 2019 roku rząd obniżył go o 1 procent i uchwalił zerowy podatek dla młodych. To oznacza, że do miejskiej kasy trafi w przyszłym roku aż o 175 mln zł mniej. Dodatkowym obciążeniem jest również zbyt małe dofinansowanie do oświaty. Od lat Poznań dostaje z budżetu państwa kwotę, która nie pokrywa wydatków. W 2020 roku ta różnica będzie rekordowo duża - miasto będzie musiało dołożyć aż 572 mln zł. To aż 43,2 proc. potrzebnej na sfinansowanie oświaty kwoty - wylicza Jaśkowiak.

Sprawdź Znamy już kwotę subwencji oświatowej na 2020 r. Nie tylko mniej uczniów, ale i nauczycieli?

Prezydent zwraca też uwagę, że z miejskiego budżetu zostanie także sfinansowana prawie połowa podwyżek nauczycieli, które obiecał im rząd, tyle że nie zapewnił na nie wystarczających funduszy. W efekcie przy tworzeniu budżetu na 2020 rok władze miasta musiały zacisnąć pasa.

- Przez politykę rządu poznaniaków czekać będzie podwyżka cen biletów - pierwsza od siedmiu lat. Miasto będzie musiało obciąć wydatki bieżące w każdej dziedzinie - również w kulturze. Dodatkową trudnością są podwyżki cen, wynikające z licznych zmian ustawowych. Na budżecie miasta odbije się wzrost płacy minimalnej oraz spodziewany wzrost cen energii elektrycznej - szacuje się, że może on sięgnąć nawet 60 proc. Do tego dochodzą kolejne, trudne na razie do oszacowania wydatki, takie jak szybko rosnące ceny na rynku usług budowlanych - wymienia prezydent Poznania. 

Rośnie zadłużenie szpitali i ceny za odbiór śmieci

Marszałek województwa mazowieckiego Adam Struzik jako największy problem wskazuje służbę zdrowia. 

- Dbamy o nasze placówki medyczne, wyposażamy je w najnowocześniejszy sprzęt, choćby w naszym siedleckim szpitalu od tego roku operuje ultranowoczesny robot chirurgiczny da Vinci. Nasila się jednak problem pokrywania strat szpitali, do czego obecnie bezpodstawnie zmuszane są samorządy. Rządzący mają mnóstwo pomysłów na działania naprawcze przy okazji każdych wyborów, później temat znika - komentuje Struzik.

Marszałek zwraca uwagę, iż samorządowcy od lat sygnalizują, że zwiększenie wydatków publicznych na służbę zdrowia może dać podstawę do zmian.

- Na wizyty czeka się w ogromnych kolejkach, brakuje lekarzy, limity NFZ są irracjonalne, a zamiast szukać systemowych rozwiązań, odpowiedzialność najłatwiej jest zrzucić na samorządy - kwituje.

Według wójta gminy Terespol i przewodniczącego Związku Gmin Wiejskich RP Krzysztofa Iwaniuka, brak większego wsparcia rządu jeśli chodzi o finansowanie oświaty oraz brak rekompensaty z tytułu malejących dochodów może część gmin doprowadzić do tragicznej sytuacji.

Czytaj Pensje nauczycieli od 1 stycznia 2020 r. Większe zarobki tylko dla nielicznych.

Iwaniuk nie ma też najlepszego zdania o regulacjach w zakresie gospodarki śmieciowej. 

- Podaję w wątpliwość, czy to powinno być zadanie własne gminy, skoro jest ona jedynie na etapie początkowego łańcuszka. Na nic dalej nie mamy wpływu, a płacimy za to wszyscy. To kolejne najtrudniejsze i najbardziej kosztochłonne wyzwanie po oświacie - uważa przewodniczący ZGW. - My wcale nie chcemy podwyższać cen dla mieszkańców. Ale połowa gmin, głównie wiejskich, nie ma żadnej spółki czy jednostki organizacyjnej, która zarządzałaby infrastrukturą w monopolu naturalnym. Za pomocą pracowników urzędu, referatu obsługuje sieć wodociągową czy kanalizacyjną. Podobnie jest w odpadach - zwraca uwagę.

Czytaj też: Piotr Kuczera: samorząd naprawdę się sprawdził. Dlatego będziemy o niego walczyć

Potrzeba większego dialogu i partnerskiego traktowania

Właściwie wszyscy samorządowcy, którzy udzielili odpowiedzi na zadane przez nas pytania, za największe problemy, z którymi przyjdzie im się zmierzyć w 2020 roku, obwiniają rząd. 

- Wbrew padającym ze strony rządu deklaracjom, czujemy, że brak jest partnerskiego traktowania jednostek samorządu terytorialnego przez rząd. Nie chodzi już tu nawet o same decyzje uderzające w podstawy funkcjonowania działania – np. wprowadzanie obniżek w PIT czy zwiększanie kosztów prowadzenia szkół – ale o sposób komunikowania podejmowanych decyzji - mówi Andrzej Płonka, starosta bielski i prezes zarządu Związku Powiatów Polskich. 

Marszałek województwa dolnośląskiego Cezary Przybylski zaznacza, że rolą władzy centralnej nie jest ciągłe powiększanie swoich kompetencji kosztem znaczenia gmin, powiatów czy województw.

- Permanentna redukcja kompetencji samorządu może je z czasem sprowadzić do roli atrap politycznych słuchających poleceń z centrali niż samodzielnych jednostek mających wpływ na rozwój naszych małych ojczyzn. Aby tak się nie stało, musimy unikać niepotrzebnych sporów i ściśle współpracować - wskazuje Przybylski.

Prezydent Częstochowy Krzysztof Matyjaszczyk przyznaje, że rządzący mają pełne prawo kształtować swoją politykę społeczno-ekonomiczną, ale z poszanowaniem konstytucyjnych zasad.

- Tego poszanowania brakuje m.in. wobec samorządów. Nie może być tak, że na samorządy będą spadać skutki kolejnych decyzji rządu, czy to związanych ze skutkami reformy edukacji, czy zmian w prawie podatkowym, bez żadnych finansowych rekompensat. Tymczasem brakuje nie tylko rekompensat, ale nawet uczciwego przyznania, że samorządy są zmuszone w znacznym stopniu finansować rządowe decyzje, ograniczając sobie możliwość realizacji własnych zadań i potrzeb lokalnej społeczności - twierdzi Matyjaszczyk. 

O zapędach centralistycznych obecnej władzy, które miałyby utrudniać relacje na linii rząd - JST mówi też marszałek Mazowsza Adam Struzik.

- Rozpoczął się czas wielkich inwestycji – budowy dróg, szpitali, szkół, sieci kanalizacyjnych i wodociągowych, boisk czy hal sportowych. A co za tym idzie - poprawy warunków i jakości życia mieszkańców. Była to udana i ważna lekcja wychowania obywatelskiego. Samorządy terytorialne sprawdziły się również w ważnym teście, jakim było późniejsze budowanie swoich wspólnot przy wsparciu środków z Unii Europejskiej. Szkoda, że teraz niektórzy chcą to zaprzepaścić - uważa Adam Struzik. 

Przewodniczący Związku Gmin Wiejskich Krzysztof Iwaniuk przekonuje, że reforma tworząca samorządy była najlepszą w ostatnim 30-leciu. 

- Bardzo dużo udało się zrobić. Udowodniliśmy, że potrafimy dogadywać się z mieszkańcami. Rząd powinien mieć do nas większe zaufanie. Nie powinniśmy między sobą konkurować, ponieważ jesteśmy elementami administracji tego samego kraju. Czekamy na większe partnerstwo, apelujemy o decentralizację zadań z zapewnieniem odpowiedniego finansowania - podkreśla Iwaniuk.