Najstarsze pisanki na ziemiach polskich sięgają końca X wieku, a odkryte zostały podczas wykopalisk na Ostrówku w Opolu i w okolicach Wrocławia - mówi Anna Grabińska- Szczęśniak z działu etnografii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Od wielu lat w bytomskim muzeum w okresie Wielkanocy można podziwiać kroszonki, wykonane przez mistrzów tego rzemiosła. teraz jest to możliwe także online.
Jajko wykorzystywano w magii i lecznictwie do oczyszczenia i ochrony człowieka przed złem. Było lekarstwem na chorobę, urok, chroniło przed pożarem, zapewniało szczęście, pomyślność i urodzaj. Pomagało we wróżbach matrymonialnych. Jako potężny amulet przeciw czarom i złym mocom występowało w obrzędach wiosennych i ku czci zmarłych.
- W Wielkanoc jaja zakopywano w skiby pól i w grządki ogrodów warzywnych – na urodzaj. Wydmuszki i skorupy pisanek rzucano pod drzewa owocowe w sadzie. Miało to odstraszyć szkodniki i spowodować obfitość owoców. Właśnie na wiosnę obdarowywano się jajkami – mężczyźni polewali kobiety wodą, która była symbolem życia, a one odwdzięczały się im, ofiarując pisanki. U Słowian jajko związane było z kultem boga słońca, było symbolem solarnym, symbolem nowego życia, narodzin - mówi Anna Grabińska- Szczęśniak z działu etnografii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, kuratorka wystawy „Górnośląskie kroszonki 2012- 2021”.
Od czasu zaadaptowania symboliki jajka przez religię chrześcijańską odgrywa ono ważną rolę jako symbol Zmartwychwstania. Kościół dążył początkowo do rozdzielenia tradycji chrześcijańskiej od obrzędowości pogańskiej, zabroniono więc spożywania jajek w okresie Wielkanocy. Zakaz cofnięto dopiero w XII wieku.
Obecnie jajko, uważane za symbol początku i źródła życia, króluje na wielkanocnym stole. W Wielką Sobotę jest święcone wraz z innymi potrawami. Tradycja święcenia jaj pochodzi z okresu średniowiecza, choć na Górnym Śląsku jeszcze na początku XX wieku nie była praktykowana we wszystkich domach. Również nie wszystkie rodziny dzieliły się jajkiem podczas składania sobie życzeń przed śniadaniem wielkanocnym. Przy wielu stołach spożywano jajecznicę lub jajko smażone na boczku ze szczypiorkiem.
- Zwyczaj malowania jaj narodził się na terenie sumeryjskiej Mezopotamii, skąd pochodzą najstarsze pisanki liczące ponad 5000 lat. W starożytności rozpowszechnił się on na całym obszarze śródziemnomorskim. Pisanki nieco późniejsze pochodzą z Egiptu, Persji i Rzymu. Do Europy zwyczaj zdobienia jaj przynieśli prawdopodobnie Persowie. Najstarsze pisanki na ziemiach polskich sięgają końca X wieku, a odkryte zostały podczas wykopalisk na Ostrówku w Opolu i w okolicach Wrocławia - mówi Anna Grabińska- Szczęśniak.
Zdobione jajko wielkanocne nazywamy dzisiaj zwyczajowo pisanką. Wyraz ten wywodzi się od jednej z tradycyjnych technik zdobienia jajka – batikowej. W technice tej rozgrzany wosk nanoszono na powierzchnię jajka specjalnym pisakiem, a czynność tę nazywano pisaniem. Stąd słowo pisanka. Z biegiem lat zaczęto tak określać każde zdobione jajko wielkanocne, niezależnie od techniki. Należy jednak pamiętać, że obok owej nazwy funkcjonują określenia szczegółowe, związane z konkretną techniką: drapanka, oklejanka, naklejanka oraz kraszanka (od krasić, czyli ‘zdobić’). Na Górnym Śląsku nazwa kraszanka została przekształcona przez dialekt regionalny i stąd mamy górnośląskie kroszonki.
Od wielu lat w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu w okresie Wielkanocy można podziwiać kroszonki, wykonane przez mistrzów tego rzemiosła. Zwykle wystawie towarzyszył konkurs dla kroszonkarzy, którzy w tym roku został odwołany z powodu ograniczeń, spowodowanych pandemią koronawirusa.
Artykuł nie posiada jeszcze żadnych komentarzy.
W związku z odwiedzaniem naszych serwisów internetowych możemy przetwarzać Twój adres IP, pliki cookies i podobne dane nt. aktywności lub urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane dodatkowo jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO).
Administratora tych danych, cele i podstawy przetwarzania oraz inne informacje wymagane przez RODO znajdziesz w Polityce Prywatności pod tym linkiem.
Jeżeli korzystasz także z innych usług dostępnych za pośrednictwem naszych serwisów, przetwarzamy też Twoje dane osobowe podane przy zakładaniu konta, rejestracji na eventy, zamawianiu prenumeraty, newslettera, alertów oraz usług online (w tym Strefy Premium, raportów, rankingów lub licencji na przedruki).
Administratorów tych danych osobowych, cele i podstawy przetwarzania oraz inne informacje wymagane przez RODO znajdziesz również w Polityce Prywatności pod tym linkiem. Dane zbierane na potrzeby różnych usług mogą być przetwarzane w różnych celach, na różnych podstawach oraz przez różnych administratorów danych.
Pamiętaj, że w związku z przetwarzaniem danych osobowych przysługuje Ci szereg gwarancji i praw, a przede wszystkim prawo do odwołania zgody oraz prawo sprzeciwu wobec przetwarzania Twoich danych. Prawa te będą przez nas bezwzględnie przestrzegane. Jeżeli więc nie zgadzasz się z naszą oceną niezbędności przetwarzania Twoich danych lub masz inne zastrzeżenia w tym zakresie, koniecznie zgłoś sprzeciw lub prześlij nam swoje zastrzeżenia pod adres odo@ptwp.pl. Wycofanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania dokonanego przed jej wycofaniem.
W dowolnym czasie możesz określić warunki przechowywania i dostępu do plików cookies w ustawieniach przeglądarki internetowej.
Jeśli zgadzasz się na wykorzystanie technologii plików cookies wystarczy kliknąć poniższy przycisk „Przejdź do serwisu”.
Zarząd PTWP-ONLINE Sp. z o.o.
Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP
Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!